Villa Tugendhat: glorie vergaat en keert weder
Het modernistische meesterwerk Villa Tugendhat verkeert al jaren in slechte staat. Plannen voor renovatie kwamen niet van de grond en het verval kreeg de vrije hand. Anno 2011 oogt het monument onteerd maar hoopvol. De renovatie is met hulp van de Europese Unie in 2010 van start gegaan en in de zomer van volgend jaar mag Tugendhat zich weer met haar eigen veren tooien.
Ondanks de reeds begonnen renovatie oogt Tugendhat gehavend. Voor zover er nog pleister aan de gevel zit, bladdert het af. In de tijd dat ondergetekende nog met blokken speelde, werd al beterschap beloofd in de vorm van gemeentegelden en renovatieplannen. Volgens Iveta Cerna, die namens het Brno City Museum verantwoordelijk is voor Tugendhat, zal het huis er met de opening in 2012 weer uitzien als toen het opgeleverd werd in 1930. Cerna: “De oudste materialen worden gebruikt. De bedrijven die meewerken aan de renovatie zijn experts: we willen alleen het beste.” Het uitstel heeft wellicht geleid tot goed doordachte renovatieplannen; Cerna is blij dat er na jaren gesteggel eindelijk schot in de zaak zit.
Villa Tugendhat was een huwelijkscadeau voor Greta en Fritz Tugendhat, die het huis in 1930 gingen bewonen. Negen jaar later werd het huis ingevorderd door de Gestapo. Na de oorlog wilden de nazaten van de oorspronkelijke bewoners meer zeggenschap over het huis en het interieur, als pleister op het oorlogsleed van hun familie. Getouwtrek was het gevolg, waarbij de gemeente als eigenaar botste met de familie. Tugendhat is nog steeds in handen van de gemeente Brno. De commissie van experts – het brein achter de renovatie – wordt voorgezeten door Ivo Hammer, de schoonzoon van de Tugendhats. Gemeente en nazaten werken samen aan de renovatie: het begraven van de strijdbijl is de renovatie ten goede gekomen.
De Europese engel
Het financiële steuntje in de rug mag niet over het hoofd gezien worden. Het voorzitterschap van de Europese Unie, dat in de eerste helft van 2009 in Tsjechische handen was, heeft gezorgd voor een financiële injectie van de EU. Dat Villa Tugendhat op de UNESCO-werelderfgoedlijst werd geplaatst in 2001 heeft natuurlijk meegeteld. Cerna, glimlachend: “De burgemeester heeft gesproken bij een Europese bijeenkomst en heeft daarbij iedereen uitgenodigd voor de heropening.” Zelf kijkt Cerna ook uit naar de heropening, al is het maar omdat zij dan op het terrein kan werken zonder gestoord te worden door het geluid van drilboren.
Voorlopig lijkt het alsof het terrein alleen betreden mag worden door bouwvakkers met gasbranders en ontblote bovenlichamen. Tijdens het gesprek komen groepen geïnteresseerden voorbij die na een korte blik op de bouwval afdruipen. De renovatie kan rekenen op begrip van bezoekers, ook als zij na een lange wandeltocht voor een hermetisch afgesloten terrein staan. Cerna zegt dat de helft van de bezoekers van buiten Tsjechië komt. Ondanks de afscherming kunnen innovatieve personen altijd een glimp opvangen van de villa. Cerna: “Japanse bezoekers komen vaak met de dubbeldekker naar Tugendhat. Dan gaan ze met z’n allen op de bovenste verdieping staan om vandaar foto’s te maken.”